بررسی توسعه سواد بدنی در مدارس در گفتگوی زنده اینستاگرام

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه تربیت‌بدنی و علوم ورزشی،اصطلاح سواد بدنی یک مفهوم نسبتاً جدید بوده که اخیراً توجه بسیاری از محققان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. اهمیت رشد حرکتی علی‌الخصوص در دوران کودکی، توجه ویژه به بعد جسمانی به‌عنوان مبنایی برای توسعه سلامت، نگرانی از سبک زندگی مردم در جوامع کنونی و نگرانی از گرایش بیش‌ازحد تربیت‌بدنی به سمت قهرمان‌پروری ازجمله عواملی شد که مفهوم سواد بدنی شکل بگیرد. باگذشت چندین سال که مفهوم سواد بدنی معرفی و مطرح‌شده و در اختیار افراد علاقه‌مند گذاشته شد و موردبحث قرار گرفت، لزوم توسعه این مفهوم درزمینه فعالیت بدنی با شناخت هدف اصلی و ارزش آن موردتوجه قرارگرفته است. با توجه به اهمیت موضوع در ادامه سلسله گفتگوهای آموزشی زنده در شبکه اجتماعی پژوهشگاه تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، دکتر صالح رفیعی عضو هیات علمی پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی و دکتر محسن وحدانی عضو سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش‌وپرورش در گفت‌وگویی زنده به تبیین و تشریح موضوع سواد بدنی در آموزش‌وپرورش پرداختند.

دکتر صالح رفیعی با بیان اینکه سواد بدنی با همه ویژگی‌های خوب آن محصول آموزش هر دولت و جامعه است اذعان کرد : آموزش در جامعه توسط نهادهای مختلفی ارائه می‌شود که در کشور ما خانواده، سازمان بهزیستی و مهدکودک‌ها برای کودکان زیر ۷ سال و وزارت آموزش‌وپرورش برای افراد بالای ۷ سال مسئولیت تربیت فرزندان را عهده‌دار هستند. ازاین‌رو به‌عنوان یکی از نهادهای مهم برای توسعه سواد بدنی می‌بایست شرایط لازم را برای تمامی دانش آموزان با هر سطح مهارت و توانایی فراهم سازد تا بتوانند همانند دیگر سوادها به توسعه سواد بدنی خود نیز ادامه دهند.

وی افزود: سواد بدنی اگر به سطح مطلوبی ارتقاء یابد می‌تواند تضمین‌کننده مشارکت مطلوب در ورزش و فعالیت بدنی در طول عمر افراد شود پس ضرورت دارد تربیت‌بدنی، هویت و جایگاه خود را در مدرسه و در بین دانش آموزان و خانواده‌ها به دست آورد.

در ادامه این گفتگو دکتر محسن وحدانی عضو سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی گفت: برنامه درسی تربیت‌بدنی برنامه نوپایی است و تا زمانی که در مدارس پیاده‌سازی شود مستلزم صرف زمان است تا هویت واقعی‌اش را به دست آورد وحدانی افزود: ما هم‌اکنون ۱۴ میلیون دانش‌آموز داریم که ۱۲ میلیون آن در مدارس دولتی هستند. حدود ۶۰۰ هزار کلاس درسی داریم و حدود ۲۷ هزار معلم تربیت‌بدنی مأموریت درس تربیت‌بدنی را عهده‌دار هستند. 

کارشناس حوزه تربیت‌بدنی آموزش‌وپرورش ادامه داد: در دوره متوسطه کمبود زیادی در بخش معلمان تربیت‌بدنی نداریم اما در دوره ابتدایی حدود ۱۰ هزار نیرو کم داریم. وی افزود: حدود ۶۰ درصد از معلمان تربیت‌بدنی دارای تحصیلات لیسانس، ۳۳ درصد فوق‌لیسانس و دو درصد دکترای تخصصی هستند که این بیانگر آن است که معلمین تربیت‌بدنی از یک جامعه آکادمیکی برخوردارند و ظرفیتی بالقوه بسیار خوبی داریم.

دکتر وحدانی یکی از مشکلات موجود در مدارس را کمبود فضاهای ورزشی عنوان کرد و افزود: بر اساس اطلاعات موجود حدود ۱۱ درصد از مدارس ما از سالن‌های ورزشی استفاده می‌کنند، ۲۶ درصد مدارس ما دو یا بیشتر از دو زمین ورزشی (روباز) دارند، ۳۶ درصد مدارس تنها یک زمین‌دارند و ۲۵ درصد مدارس زمین ایمنی برای اجرای فعالیت‌های حرکتی دانش آموزان ندارند. البته این ۲۵ درصد اغلب مدارس روستایی و کم‌جمعیت و در دوره ابتدایی هستند.

 وی ادامه داد: اقدامات خوبی در بخش فضاهای ورزشی صورت گرفته است. ازجمله اینکه در زیر نظام تأمین فضاهای، تجهیزات و فناوری سند تحول بنیادی، توجه ویژه‌ای به فضاهای ورزشی شده است. هم‌اکنون نیز استانداردهای تجهیزات ورزشی در مرحله نهایی سازی است. معاونت تربیت‌بدنی و سلامت نیز هرساله در ابتدای سال تحصیلی بخش عمده‌ای از اعتبارات خود را در قالب کاروان‌های ورزشی اختصاص به خرید تجهیزات ورزشی می‌کند.

در ادامه گفت‌وگو دکتر رفیعی تصریح کرد که یکی از ویژگی‌های تربیت‌بدنی کیفی این است که فرصت‌های بیشتری برای دانش آموزان فراهم‌سازیم و طرح مدرسه پویا این فرصت‌ها را فراهم کرده است و اگر در اجرای این طرح اطلاعات و دانشی نیز در اختیار معلمان و مدیران قرار گیرد می‌تواند بهره‌وری بیشتری داشته باشد.

 وی خاطر نشان کرد: اگر برنامه جامعی برای تربیت‌بدنی داشته باشیم می‌توانیم والدین را به کار بگیریم و باید به ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی در طول روز که مدنظر سازمان بهداشت جهانی بوده برسیم. برای این کار نیاز به جایابی و گسترش بیشتری در طرح‌های جاری داریم.

دکتر وحدانی نیز با اشاره به برنامه‌هایی که هم‌اکنون در آموزش‌وپرورش اجرا می‌شود، گفت: علاوه بر برنامه درسی تربیت‌بدنی طرح‌هایی تحت عنوان مکمل و فوق‌برنامه ورزشی تعریف‌شده است. طرح حیاط پویا که به مدرسه پویا ارتقا پیدا کرد یکی از طرح‌هایی است که استقبال خوبی توسط مدارس ابتدایی صورت گرفت. علاوه بر آن المپیادهای ورزشی درون مدرسه‌ای، کانون‌های ورزشی، نرمش صبحگاهی از دیگر برنامه‌های معاونت تربیت‌بدنی و سلامت است که هرساله اجرا می‌شود.

سپس دکتر رفیعی با اشاره به نقش مهم آگاهی و دانش‌افزایی معلمان از موضوع سواد بدنی، اظهار کرد: در خصوص سواد بدنی، هنوز بازخوردی از جامعه نگرفتیم. وقتی از سواد صحبت می‌کنیم نیاز داریم بدانیم بچه‌های ما از چه میزان سواد برخوردار هستند. اگر معلم تناسب‌های رشدی را نفهمد نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم تربیت‌بدنی کیفی حاصل می‌شود. البته این موضوع نه‌تنها در مدارس بلکه در باشگاه‌ها و مهدهای کودک نیز باید مدنظر قرار گیرد و سرگرم کردن بچه‌ها نباید هدف باشد بلکه آموزش‌ هدف اصلی است. در کشورهای مختلف در خصوص سواد بدنی کارهای مختلفی انجام داده‌اند و بسته‌های آموزشی متنوعی را ارائه داده‌اند و این خلأ در کشور ما وجود دارد و می‌بایست کشور ما نیز برنامه جامع و مدونی برای توسعه سواد و تربیت مربیان ویژه این امر داشته باشد.

در ادامه دکتر محسن وحدانی عضو سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی گفت: همان‌طور که مستحضر هستید کشور کانادا یکی از اولین کشورهایی بود که روی سواد بدنی کارکرد. کانادا از مسیر سیستم آموزشی و نظام ورزشی خود سعی دارد تا سواد بدنی را در جامعه توسعه دهند. برای این منظور الگوی LTAD را پیشنهاد دادند که اکنون همین الگو مبنایی برای سایر کشورها نیز شده است. این کشور سامانه active for life را راه‌اندازی کرده که در آن خدمات آموزشی و مشاوره‌ای به‌صورت رایگان برای همه معلمان، مربیان و والدین ارائه می‌شود. وحدانی اضافه کرد: ولز یکی از کشورهایی است که برنامه یادگیری مبتنی بر بازی را اجرا می‌کند در این کشور وزارت فرهنگ و ورزش و انجمن‌های ورزشی مسئولیت توسعه سواد بدنی را بر عهده‌دارند.

 عضو کمیته پژوهشی معاونت تربیت‌بدنی و سلامت وزارت آموزش‌وپرورش ادامه داد: کشور استرالیا سواد بدنی را از طریق برنامه درسی سلامت و تربیت‌بدنی HPE در مدارس توسعه داده است. در این کشور دانشگاه کانبرا مسئولیت تحقیق و پژوهش بر روی سواد بدنی را بر عهده دارد. وحدانی اضافه کرد: انگلستان یکی از مهدهای اصلی سواد بدنی است. تعامل بسیار خوبی بین سازمان‌های متولی ورزش در آنجا وجود دارد تا بتوانند از طریق تربیت‌بدنی، بازی‌ها و ورزش‌های سازمان‌یافته سواد بدنی را گسترش دهند. وی ادامه داد: کشور اسکاتلند برنامه BMT را توسعه داده تا از طریق آن مهارت‌های تفکر را با تلفیق مهارت‌های حرکتی آموزش دهد.

دکتر رفیعی در پایان این گفت‌وگوی تصریح کرد: الگوبرداری از کشورهای پیشرفته که سالها تلاش کرده‌اند می‌توانند تجارب و راهکارهای خوبی را منتقل کند. برای توسعه سواد بدنی همه نهادهای متولی می‌بایست در کنار هم و تحت یک برنامه جامع توسعه‌ای فعالیت داشته باشند و به‌قول‌معروف یکدست صدا ندارد و این مسئولیت همه ارگان‌ها و نهادها است. نیاز است پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی ، پژوهش کند، وزارت ورزش، سازمان بهزیستی، فدراسیون‌ها، وزارت بهداشت به کمک وزارت آموزش‌وپرورش بیایند و همه باهم همگام و هم‌صدا شوند تا بتوانیم شاهد توسعه سواد بدنی در آینده‌سازان کشور باشیم.

برای مشاهده فیلم اینجا کلیک نمایید.