اثربخشی برخی گیاهان دارویی متداول در ایران بر فعالیت های ورزشی

آنتی اکسیدان ها سلول های بدن را در برابر آسیب های ناشی از فعالیت مولکول های ناپایدار رادیکال های آزاد محافظت می کنند. افزایش استرس اکسیداتیو ناشی از تولید مقادیر زیاد اکسیدان ها و گونه های واکنش پذیر اکسیژن (ROS) است که توسط عوامل گسترده التهاب زا و سلول های ایمنی و اپیتلیال ساخته می شوند. مطالعات اخیر، سازوکارهای اثربخش مکمل یاری با آنتی اکسیدان ها را در پیشگیری از استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت ورزشی مورد بررسی قرار داده اند. اخیراً، برخی مداخلات ورزشی بر نقش کلیدی گیاهان دارویی به عنوان آنتی اکسیدان های طبیعی در پیشگیری از استرس اکسیداتیو در ورزشکاران اشاره داشته اند. از این رو به همت پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی و دکتر معصومه هلالی‏ زاده عضو هیات علمی گروه فیزیولوژی ورزشی طرح اثربخشی برخی گیاهان دارویی متداول در ایران بر نشانگران فشار اکسیداتیو ناشی از فعالیت های ورزشی انجام شد.

هدف مطالعه حاضر، تجمیع نتایج متناقض چندین تحقیق انجام شده درباره اثربخشی گیاهان دارویی متداول در ایران شامل: زعفران، زنجبیل، دارچین، سیر و عناب بر شاخص های استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت ورزشی بود که به دلیل گزارش محدود داده ها و عدم دسترسی به یافته های تأثیرگذار بر روند پژوهش، امکان محاسبه اندازه اثر در مقالات مربوط به دو گیاه دارویی دارچین و عناب میسر نبود و از ادامه پروسه فراتحلیل حذف شدند. این فراتحلیل شامل نتایج جمع آوری شده از مجموعاً 10 مطالعه واجد شرایط است که از بین 148 تحقیق انجام شده در این زمینه برگزیده شدند.

 تمامی این تحقیقات مورد شاهدی و انسانی بودند. در مجموع، 23 اندازه اثر در این مطالعات مشاهده شد که 10 مورد مربوط به زعفران (شامل 5 اندازه اثر مثبت و 5 اندازه اثر منفی)، 7 مورد مربوط به زنجبیل (شامل 7 اندازه اثر مثبت) و 6 مورد مربوط به سیر (شامل 5 اندازه اثر مثبت و 1 اندازه اثر منفی) بود.

بنابراین فعالیت ورزشی و مکمل سیر نسبت به دارونما تفاوت معنی داری در ظرفیت آنتی اکسیدانی تام ایجاد می کنند. در بررسی اثر نوع مداخله، اندازه اثر میانگین استاندارد تمرین (381/1) از  تمرین+سیر (31/1-) بیشتر بود.  با توجه به عدم معنی داری ارزش t محاسبه شده (613/0)، بین میانگین اندازه اثرهای تاثیر نوع مداخله بر ظرفیت آنتی اکسیدانی تام تفاوت معنی داری مشاهده نشد.

 بر اساس جمع بندی نتایج این فراتحلیل: 1. مکمل یاری با زعفران موجب افزایش آنزیم های دفاع آنتی اکسیدانی در فعالیت ورزشی می شود. 2. فعالیت ورزشی و مصرف مکمل زنجبیل نسبت به دارونما تفاوت معنی داری بر مقدار مالون دی آلدئید ایجاد می کند. 3. فعالیت ورزشی و مکمل سیر نسبت به دارونما تفاوت معنی داری در ظرفیت آنتی اکسیدانی تام ایجاد می کند.