مطالعه تحلیلی وضعیت تولید علم حوزه علوم ورزشی ایران با رویکرد ارائه راهکارهای تحقق سند چشم ‏انداز ۱۴۰۴

یکی از مهمترین عوامل پیشرفت یک رشته علمی، توان پژوهشی و کیفیت تولیدات علمی آن رشته در سطح ملی و بین‌المللی است که توانایی رقابت علمی آن رشته را نشان می‌دهد. در این راستا انتشار مقاله در مجله‌های معتبر بین‌المللی که اغلب به زبان انگلیسی هستند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هدف از این پژوهش مطالعه تحلیلی و ارزیابی کمّی و کیفی تولیدات علمی حوزه علوم ورزشی ایران در پایگاه استنادی وب آف ساینس (WOS) و اسکوپوس ترسیم سهم این حوزه در تولیدات علمی جهان در دو دهه اخیر (از 1990 تا پایان سال 2016) است. از این رو به همت پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی و دکتر محمد فرامرزی عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد و دکتر نازنین راسخ عضو هیات علمی گروه مدیریت ورزشی پژوهشگاه طرح مطالعه تحلیلی وضعیت تولید علم حوزه علوم ورزشی ایران با رویکرد ارائه راهکارهای تحقق سند چشم‏انداز 1404 به پایان رسید .

این پژوهش به روش علم ‏سنجی انجام شده است و با استفاده از شاخص ‏های کمّی (تعداد مدارک) و شاخص کیفی (تعداد استناد، میانگین استناد، و شاخص هرش) تولیدات علمی ایران در حوزه علوم ورزشی و تربیت بدنی در پایگاه استنادی وب آف ساینس و اسکوپوس را مورد ارزیابی قرار داده است. جامعه آماری شامل کلیه مدارک علمی نمایه شده در پایگاه استنادی وب آف ساینس و اسکوپوس بود که با واژه‏ های مرتبط با حوزه علوم ورزشی در آن پایگاه بازیابی شدند. یافته‏ ها با آمار توصیفی و گزارش‏ های استنادی پایگاه مذکور تحلیل شدند.نتایج و یافته ‏ها: تولیدات علمی حوزه تربیت بدنی و ورزش جهان در پایگاه اطلاعاتی وب آف ساینس، 467887 مدرک است که سهم ایران از تولید علم جهان در این حوزه 2755 مدرک (58/0 درصد) است.

گزارش پایگاه استنادی وب آف ساینس نشان می‏ دهد که ایران پس از کشورهای ژاپن، چین، تایوان، کره جنوبی ، ترکیه و اسرائیل غاصب در رتبه هفتم در میان کشورهای آسیا قرار دارد.

یافته‏ های این پژوهش نشان می ‏دهد که در سطح خاورمیانه، ایران پس از کشورهای ترکیه و اسرائیل غاصب در رتبه سوم قرار دارد. نتایج پژوهش در خصوص مشارکت مؤسسات و دانشگاه ‏ها در تولیدات علمی حوزه تربیت بدنی و ورزش نشان می‏دهد که دانشگاه آزاد اسلامی (کلیه واحدهای سراسر کشور)  با سهم 37/23 درصد (644 مدرک از کل 2755) پرکارترین دانشگاه مشارکت‏ کننده و پس از آن دانشگاه علوم پزشکی تهران با 400 مدرک (51/14 درصد) و دانشگاه تهران با 242 مدرک (78/8 درصد) قرار دارند. یافته ‏ها نشان می‏ دهد میانگین استناد به مدرک 57/5 است. شاخص هرش تولیدات علمی حوزه علوم ورزشی ایران نمایه شده در پایگاه اطلاعاتی وب آف ساینس، 43 است؛ یعنی اینکه 43 مدرک (مقاله) وجود دارد که هر کدام حداقل 43 مورد استناد قرار گرفته‏ اند. همچنین نسبت تعداد خوداستنادی (539) به کل استنادهای دریافتی (15354) برابر 51/3 درصد است که نسبت مناسبی است و تعداد خوداستنادی بالا نیست اما کمیت تولیدات علمی در مقایسه با وجود دانشگاه‏ های معتبر و تعداد اساتید و دانشجویان در این حوزه پایین است و باید مورد توجه مسئولان آموزشی و پژوهشی کشور قرار گیرد. بنابراین، با توجه به اهداف پیش ‏بینی شده در سند چش م‏انداز 1404 برای جایگاه علمی کشور، به نظر می ‏رسد با توجه به وضع موجود، نیاز به تدوین یک برنامه راهبردی مؤثر در حوزه علوم ورزشی با مشارکت متخصصان این حوزه جهت کسب جایگاه مطلوب ترسیم شده در اهداف کلان نظام علم و فناوری کشور که دستیابی به جایگاه اول علم و فناوری در جهان اسلام می‏ باشد ضرورت دارد.