جهان اجتماعی ورزش،کرونا،سبک زندگی

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه تربیت‌بدنی و علوم ورزشی در ادامه سلسله گفتگوهای آموزشی زنده در شبکه اجتماعی پژوهشگاه تربیت‌بدنی و علوم ورزشی باهدف دانش‌افزایی و پویش علمی متخصصان حوزه علوم ورزشی، دکتر محمدمهدی رحمتی، جامعه‌شناس برجسته دانشگاه گیلان و عضو گروه، فلسفه، تاریخ و جامعه‌شناسی ورزشی پژوهشگاه تربیت‌بدنی و علوم ورزشی با دکتر بهنام نقی پور عضو گروه، فلسفه، تاریخ و جامعه‌شناسی ورزشی پژوهشگاه تربیت‌بدنی و علوم ورزشی گفتگویی تحت عنوان " جهان اجتماعی ورزش، کرونا، سبک زندگی" انجام دادند که باهم می‌خوانیم.

این گفتگو با رویکرد بررسی تأثیرات کرونا ویروس بر سبک زندگی، برخی جنبه‌های جامعه‌شناسانه سبک زندگی، نگاهی به چالش‌های ورزش در دوران کرونا و پساکرونا و کار ویژه‌های ورزش در این دوران انجام شد.

دکتر رحمتی در ابتدای گفتگو ضمن تعریف سبک زندگی و ارتباط آن با اوقات فراغت، اظهار داشت: اعتقاد بر این است که اصطلاح سبک زندگی مربوط به دوران متأخر است زیرا مفهوم سبک زندگی زمانی معنا پیدا می‌کند که افراد انتخاب‌های زیادی داشته باشند؛ بنابراین، سخن گفتن در مورد سبک زندگی زمانی که انتخاب‌های متعدد وجود ندارد، بی‌معناست. 

وی گفت: در قرون پیشین، بشر انتخاب‌های زیادی برای سبک زندگی خود نداشت و به‌جز گروه‌های خاص مانند اشراف و درباریان که دغدغه معیشت نداشتند و می‌توانستند زمان‌هایی را به تفریح، شکار یا تیراندازی بپردازند، سایر مردم به زندگی روزمره تعریف‌شده و یکنواخت خود می‌پرداختند. ازلحاظ مفهومی سبک زندگی از اوایل قرن بیستم و به‌خصوص دهه‌های 70 و 80 میلادی که زندگی بشر دستخوش تغییر و تحولات بسیاری شد، موردتوجه اندیشمندان و پژوهشگران علوم انسانی و اجتماعی قرار گرفت.

این جامعه‌شناس ورزشی در ادامه به تفاوت نگرش به سبک زندگی از دیدگاه روان‌شناختی و جامعه‌شناختی پرداخت و به این نکته اشاره کرد که نگاه روانشناسانِ به سبک زندگی، فردی و بیشتر مبتنی بر آگاهی، گزینش گری، انگیزش و خلاقیت است که البته همراه با پذیرش تأثیر محیط اجتماعی و فیزیکی به‌عنوان زمینه و بستر بروز جلوه‌های مختلف سبک زندگی است. درحالی‌که نگاه جامعه‌شناسانه به سبک زندگی، نگاهی جمعی است که دو ساخت عاملیت و ساختار در آن موردتوجه قرار می‌گیرد.

او همچنین در راستای تبیین ارتباط سبک زندگی و ارتباط آن با ورزش و اوقات فراغت گفت: زمانی که مفهوم سبک زندگی را مورد جست‌وجو قرار می‌دهیم، ملاحظه می‌کنیم که سبک زندگی ارتباط بسیار زیادی با اوقات فراغت پیدا می‌کند و ازآنجاکه بخش بسیار مهمی از اوقات فراغت می‌تواند به ورزش و فعالیت‌های بدنی اختصاص یابد، کرونا ویروس با تحت تأثیر قرار دادن اجتماعات ورزشی و فعالیت‌های جمعی به‌طور مستقیم سبک زندگی بشر را به چالش کشیده است. در حال حاضر همه فعالیت‌های بدنی از قبیل ورزش قهرمانی، مسابقات ورزشی، لیگ‌ها و به‌خصوص ورزش و فعالیت‌های عمومی و همگانی تحت تأثیر قرارگرفته و به حالت تعلیق درآمده‌اند. 

وی با اشاره به اینکه یکی از مشکلاتی که در برخورد با پدیده کرونا و تأثیرات آن وجود داشته و دارد، تقلیل آن به یک پدیده صرف پزشکی، بدون توجه کافی به اثرات کرونا بر فرهنگ، جامعه، اقتصاد و سایر ساحت‌های نظام اجتماعی است. اظهار کرد: با نگاه جامعه‌شناسانه "پیر بوردیو" این تقلیل‌گرایی و فروکاستن سبب اعمال نوعی خشونت نمادین بر جامعه و به‌ویژه گروه‌های محروم‌تر می‌گردد.

دکتر رحمتی افزود: وضعیت معیشتی مربیان، داوران و کلیه افرادی که در کسب‌وکارهای ورزشی اعم از باشگاهی، همگانی، قهرمانی و حرفه‌ای به فعالیت مشغول‌اند، به‌شدت تحت تأثیر قرارگرفته و صدها هزار نفر در این میان با بیکاری و پیامدهای آن مواجه شده‌اند. اعداد و ارقام دقیق‌تر را می‌توان در مصاحبه‌ها و سخنان همکاران پژوهشگاه، به‌ویژه دکتر اسماعیلی و دکتر قربانی نیز ملاحظه نمود.

وی گفت: نگرانی عمده‌ای که وجود دارد، این است که سازمان دهندگان و گردانندگان بزرگ‌تر اقتصاد ورزش، بخواهند ضررهای هنگفت مالی صورت گرفته را در آینده جبران کنند. در این صورت ممکن است با رویکرد لیبرالیستی و بورژوایی در ورزش قهرمانی و حتی همگانی مواجه شده و شاهد آسیب‌هایی به ورزش همگانی و سلامت عمومی جامعه شویم؛ بنابراین، ضروری است پیش‌بینی و رویکرد مناسب در این خصوص صورت گیرد.

عضو هیات علمی دانشگاه گیلان بابیان اینکه  ما در میانه این پاندمی کرونا قرار داریم و هر آنچه در مورد آینده می‌گوییم بیشتر مبتنی بر نظریات و تحلیل‌های انجام‌گرفته از وضع موجود است اظهار کرد: برای مطالعه اینکه جهان اجتماعی ورزش و سبک زندگی مرتبط با آن واقعاً دستخوش چه تأثیرات و پیامدهایی شده است، نیاز به مطالعات آینده نگرانه و مطالعات پس رویدادی داریم؛ یعنی از هم‌اکنون پژوهش‌هایی را در مورد آینده احتمالی انجام دهیم و پس از پایان پاندمی کرونا، مجدداً رخ دادها را موردبررسی و پژوهش قرار دهیم تا بتوانیم باملاحظه اثرات پایدار این پاندمی بر وضعیت جامعه و ورزش، رویکردها و سیاست‌های مناسبی را اتخاذ کنیم.

وی ازجمله اثرات اجتماعی پاندمی کرونا ویروس بر ورزش را احتمال سوق پیدا کردن ورزش از باشگاه‌ها به درون خانه‌ها دانست و افزود: این تغییر که در حال حاضر نیز می‌توان نشانه‌هایی از وقوع آن را مشاهده کنیم به‌احتمال بیش و کم سبب تضعیف کارکردهای اجتماعی ورزش و افزایش نوعی فردگرایی می‌شود و گرایش بیشتر به ورزش‌های انفرادی را در پی خواهد داشت؛ اما از سوی دیگر، ورزش به‌عنوان یک‌نهاد مدنی توانسته است از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بخشی از خلاء های کارکردی نظام اجتماعی را جبران کند.

 دکتر رحمتی با اشاره به اینکه این کارکرد با ترویج انجام فعالیت بدنی و ورزش در خانه، به‌ویژه در شبکه‌های مجازی شکل جدیدی به خود گرفته است تصریح کرد: در این میان کارگزاران مختلف امر ورزش می‌توانند با استفاده از تمهیدات گوناگون و با تأکید بر نقش ورزش در افزایش تندرستی، سلامت و نیز سیستم ایمنی و دفاعی بدن، نگاه به بدن را در جامعه تحت تأثیر قرار دهند و افراد و گروه‌های اجتماعی را بیشتر به سمت ورزش سوق دهند.

وی در ادامه این گفتگو، یکی دیگر از پیامدهای اجتماعی پاندمی کرونا ویروس در ورزش را، جنسیت زدایی عنوان کرد و گفت: زنان ورزشکار و مربی این فرصت را پیداکرده‌اند تا با سهولت بیشتری در فضاهای اجتماعی و مجازی در نقش مشاور و آموزش‌دهنده ظاهر شوند. این فرصت، می‌تواند زمینه‌ساز تغییرات و تحولات مثبتی برای حضور بانوان در سایر عرصه‌ها، به‌ویژه مدیریت ورزش باشد. 

عضو گروه، فلسفه، تاریخ و جامعه‌شناسی ورزشی پژوهشگاه تربیت‌بدنی ازجمله پیامدهای دیگری که می‌توان با اتکاء به دیدگاه پیر بوردیو به آن اشاره کرد، جایگاه ورزش در میان قشرها و طبقات گوناگون جامعه است. اگر همانند "بوردیو" ورزش را در متن فرهنگی و کلی جامعه در نظر بگیریم، با دو رویکرد می‌توان به تأمل در آن پرداخت. اول، وضعیتی که قشرها و طبقات متوسط به پایین جامعه در شرایط فعلی با آن درگیرند و در جریان آن به سبب دغدغه تأمین معاش و نیازهای اولیه، به ورزش از منظر کارکردی که در زندگی‌شان دارد می‌نگرند. در اینجا، اگر حُکمرانان اقدامات مناسب در جهت دغدغه‌های معیشتی این گروه‌ها اتخاذ نکنند، احتمال تمایل به مشارکت و فعالیت ورزشی در میان گروه‌های مذکور به‌شدت کاهش می‌یابد. دوم، گروه‌های برخوردار جامعه که فارغ از دغدغه‌های معیشتی هستند و نگاهشان به جهان مبتنی بر سبک بخشی است. این امکان و احتمال برای گروه‌های اخیر بیشتر وجود دارد که به شرکت در فعالیت‌های ورزشی در شکل جدید و با استفاده از امکانات رسانه‌ای بپردازند.

او در پایان با تأکید بر نقشی که ورزش می‌تواند برای گروه‌های محروم جامعه ایفا کند تأکید کرد: با توجه به اتکای جامعه به کالاهای ورزشی خارجی و این واقعیت که بیش از دوسوم از کالاهای ورزشی مورداستفاده در کشور وارداتی هستند، دولت و به‌طور مشخص وزارت ورزش و جوانان می‌توانند با استفاده از نظرات و دیدگاه کارشناسان ذی‌ربط مبادرت به حمایت از تولید کالاهای ورزشی در داخل کشور بنمایند و به این وسیله، ضمن کاهش وابستگی اقتصادی به خارج از کشور، فرصت مناسب برای ایجاد اشتغال نیروهای کارگر داخلی نیز فراهم گردد.

و نکته پایانی این‌که باید از این بحران پاندمی کرونا درس‌های لازم را آموخته و برای رویدادها و وضعیت‌های مشابه در آینده برنامه‌ریزی و همواره آمادگی لازم را داشته باشیم.